دەرمانی دەردی نەتەوایەتی کورد کامەیە

بەشی یەکەم

سەيدهاشم هيدايەتی/ نووسەر و شاعير /سنە

ماوەیەک لەمەوپێش پاش بڵاوکردنەوەی شێعری “دەردە کورد” لە پەنجا چالاکی مەدەنی و کەسایەتی هاووڵاتی پرسیارم کرد:”بە بڕوای ئێوە دەرمانی عەمەلی (کاربردی) دەردە کورد چیە؟ تکام لێ کردن بە کورتی چەن وشەی گرینگ ناو ببەن! لەو پەنجا کەسە، چل و سێ کەسیان بە ئەوپەڕی دڵسۆزی و دڵفراوانییەوە وەڵامیان داوە. وێڕای سپاس و دەستخۆشی لەو ئازیزە دەردمەندانە، بێ ناوبردنیان و بێ دەستەبەری وتوکانیان بە ئەوپەڕی ئەمانەتدارییەوە ئەوا ئەو ” کلیدواژەگەلە” ناویان بردووە ئاراستەی هاووڵاتییانی دەکەم. هیوادارم تاکەتاکەمان بیریان لێ بکەینەوە و بزانین ئێمە وەک تاکە کەس بۆ دەرمانی ڕاستەقینەی ئەو دەردە چیمان لە دەس دێت درێغی نەکەین! “یەک گرتن، زانین، تێگەیشتن بە فەرمایشتی قانع شاعیری چەوساوەکان تێگەیشتن مەڵهەمە بۆ زامی بێ سامانی کورد، ئەزانم بەڵام ناتوانم بیڵێم. وەڵا ئەگەر بمزانیبا بەكارم دێنا، بەڵام بەگشتی ئێمە خاوەنی سێ تایبەتمەندی نین. یەك ویژدانی گشتی. دوو یەكڕیزی نەتەوەیی، سێ یەكێتی نیشتمانی. تێگەیشتوویی ئینسانی. تێگەیشتوویی عەقڵانی. پێوەندی فیکری و کۆمەڵایەتی: ئەم سێ چته، پێویست و مەرجن بۆ یەکڕیزی. عیلم و زانست و عیلمی بیر کردنەوە، بەرزی ئاستی ئابووری کۆمەڵگا، قەبووڵ کردنی وتووێژ لەگەڵ یەکتر، شارەزایی لە مێژوو و ..ئامووزش و فەرهەنگسازی، تەعامول وسەهلگیری لەلایەن مامۆستا ئایینیيەکانەوە بۆ نەتەوەو کورد دووسگەل، دووری لە تون وتێژی، پشت و پەنامان تەنیا و تەنیا میللەتی خۆمان بێت و تەحەمولی یەکتر بکەین، دینی حقیقی قورئانی و موحەممەدی، (تزکیە نفس و خودسازی تک تک ما و پرهیز از منیت و خودخواهی)، یەک بین و یەکگرین؛ لە گەڵ یەکدا بژین بمرین، دەردی کورد حەسادەتە، بە خوا دەرمانی نیە، پلۆرالیسم و تسامح و ڕەوا داری و بردباری، (در مقابل تفرقه اتحاد در مقابل جهل علم و درمقابل فقر ثروت .عامل بدبختی ما جهل ،تفرقه و فقر است که باید سه راه را درپیش گرفت اتحاد ،علم وثروت)، زامی بزمەتەبەستووی، ڕۆژگاران، ئەوخەڵکەی لەیەک بڕیوە و باوەڕ بەیەکتر ناکەین. بەم زووانەيش چارەی ناکرێت، پێم وايە ئەو شيعرە، بە کورتی و بە دروستی پێش نیازی تێ پەڕین لەم بارودۆخەیدا بە عێلم و ئەخلاق لە کۆمەلگا ئەزانێت: میللەتی بێ عيلم و ئەخلاق چۆن بە ئێستێقلال ئەگات واستەی بەرزی و تەرەقی هیمەتی شاهانەیە، (توسعە پایدارجامعە شاید بتواند گریزگاهی باشد، ایجاد فرصت های اقتصادی، فرهنگ سازی) . تیکراری ئەم باسگەلە، باسواد و عاڵم بوون مەردوم ئەم باسەگەلە باسیکی ریشەدار و لازمە، دەبێ بەربڵاو لە سەری کار بکرێت، بە بڕوای من. یەکێ تەنوع گویش و تەعدد قبیلەو تایفە کە خۆزگا وەک فورسەت و هەل بهرەی لێبگیریایێت، ئەوی کە لە تول تاریخ چەند هەزار ساڵا دەسەڵاتی وامان نەبووە کە بە فرهنگ و کولتوورمان بایەخ بدات و روحیيەتی وەتن دۆستی پەرە پێ بدات و مەزڕرات غرور و خۆپەرستی لە مەردوما نهادینە بکات، دیارە دەسەڵات دارگەڵ هەر ئەمەیانە پێ خۆش بووە کە تەفرەقە و جیاوازی لە بەین خەڵکا بووێت و گەشەی پێ بدەن، لە رووس و تورک و عەرب و فارسەوە بگرە تا ئەروپاییەکان ئەم سیاسەتیانە ڕەواج داگە، حەتمە من فەقر و نەداری و موشکڵات ئێقتێسادی لەم بوارا بێ بەش نەووە، دەرمانی بە تەنیا یەک شتە. فەرهەنگی مرۆڤایەتی کۆمەڵگا بڕواتە سەر و هاوفکری وموشاریکەت و زانستی دێمۆکراسی خوازی پەرە بگرێت، به ببر و رای من دەرمانی ئەم زامه کۆنهگەڕانەوهبۆ عیلم و عەقلانییەته. (بها دادن به علم و عقلانیت به جای شور و احساسات و هیجان، ما هنوز قبیله ای و به عبارت بهتر سنتی و پیشا مدرن فکر می کنیم). دەردی ئێمە قبووڵ نەکردنی فکری جیاوازی خۆمانە، خۆ بەزل زانین، مەنییەتی وێرانکەر، خاڵی بوونمان لە فیکری ئینسانی و ئەساسی نەتەوەیی. دوژمنانیش ئەم دەردانەمان لە خۆمان چاکتر دەناسن و دەزانن. هۆی دژ بە یەکتر بوونی گەلی کورد ئەگەڕێتەوه بۆ مێژووی کوردان به تایبەت دوای هێرشی عەرەبەکان بۆ وڷات به بیانووی هاتنی ئیسلام