(بابەتێک بۆ ئەوانەی خوێندنەوەیان وەک کەباب پێ خۆشە)

بە ئاواتەوە بووم، خوێنەری كورد بگاتە ئاستێكی تێگەیشتن و لێكدانەوە، كە وەختایەك دەست بۆ شیعرێك دەبا و قۆڵ هەڵدەماڵێ ئەو شیعرە شی بكاتەوە، جا بە هەر بارێكیدا بێ، پاش وەرگرتنی پەیامی دەقەكە، لەو كەرەستە و دەستەواژانە ورد بووبایەتەوە كە پێكەوە دەستیان داوەتە دەستی یەك و ئەم دەقەیان لە قسەیەكی ئاسایی رۆژانە جیا كردووەتەوە و كردوویانەتە شیعرێك و لە شیعرەكانی پێش خۆیشی جیاوازە.

لایەنگرانی راڤەی دەق و هێرمنۆتیكخوازەكان لەسەر ئەو باوەڕەن كە تێگەیشتن لە دەق پێوەندیی بە ئاسۆی زانیاری و تێگەیشتنەكانی خوێنەرەكەوە هەیە. بەو پێیە، چەندی ئاسۆی تێگەیشتنەكانمان بەرینتر و بەرفرەوانتر بێ، ئەوەندە پتر دەتوانین بە قووڵایی دەقێكدا رۆ بچین و دیوە شاراوەكانی دەقی ئەدەبی ببینین و ئەو مانا و لایەنە ئەدەبیانە بدۆزینەوە كە لە خەڵكی ئاسایی شاراوەن، رێك بە پێچەوانەشەوە بەرتەسكبوونی ئاسۆی زانیاری و روانینی خوێنەر دەبێتە هۆی ئەوەی لە رووكەشی و رووكاری دەقەكەدا بچەقێ و بۆ لێكدانەوەی دەق پشت بە بەڵگە و دەسكەلای دەرەوەی دەق ببەستێ.

هەر كاتێك خوێنەر بۆ تێگەیشتن لە دەقێك، پشت بە ئایدۆلۆژیاكەی خۆی ببەستێ و بە پێشداوەری و زەینییەتێكی لەپێشدا ئامادەكراو و داڕێژراوەوە بێ دەقەكە بخوێنێتەوە، بە دڵنیاییەوە ئەنجامی وەها لێكدانەوە و خوێندنەوەیەك تەنیا دڵی ئەو كەسانە پاراو دەكات كە لە دەلاقەی روانینی ئەوەوە دنیا دەبینن. بەڵام پشتبەستن بە پێكهاتەی شیعر و پێوەندیی نێوان پیتەكان بەیەكەوە و كۆی وشەكانی شیعرەكە پێكەوە و، وردبوونەوە لە ستاتیكای دەقەكە، خوێنەر دەگەیەنێتە ئەنجامێكی دڵخواز. خوێندنەوەی ئەوتۆش، تەنیا لە دەست كەسانێك دێ، كە خۆیان لە ئایدۆلۆژیا و بڕیاری پێشوەختە رزگار كردبێ. چونكە دەقی ئەدەبی بەپێچەوانەی دەقی زانستی، فرەلایەنە و زۆر جار وەك ئاوێكی لە رادەبەدەر قووڵ و زوڵاڵ، خەڵك بەهەڵە دەبات و هەر كەس بیبینێ وادەزانێ دەتوانێ مەلەی تێدا بكا، كەچی دواتر دەبینین تەنیا مەلەوانەكان باشاری دەكەن و ئەوانەی خەڵەتاون تێیدا خنكاون.

هەڵبەت زۆربەی جاران ئەركی دەرخستنی ئەو لایەنە شاراوانە و هەڵدانەوەی توێ و پێچ و پەناكانی دەق دەكەوێتە ئەستۆی رەخنەگر و لێكدەرەوە شارەزاكانی بواری ئەدەب و، ئەوان دەتوانن لایەنی بێدەنگی دەق وەدەنگ بێنن.

لێرەدا دەچینە سەر تێگەیشتنێكی چەوت لە دەقێكی سەركەوتوو، كە ئەویش شیعری “لە دەستم دێ”ـی پەشێوی شاعیرە.

با نەچینەوە سەر مێژووی نووسین و هۆكاری نووسین و ژینگە و بەستێنی نووسینی ئەو شیعرە، چونكە ئێمە لەم باسەدا، لە دەق و لایەنی ئەدەبیی دەقەكە ورد دەبینەوە و ئەو لایەنەمان بەلاوە گرینگترە لە هۆكاری نووسینی شیعرەكە. چونكە ئەگەر شاعیرەكەش لەبەرچاو نەگرین، دەبێ ئەوەمان بەلاوە گرینگ بێ كە شیعری “لەدەستم دێ”، قسەی دڵی زۆرینەی هەرە زۆری لاوانی كۆمەڵگاكەمانە، بۆیەش هەڵدەگرێ لێی ورد بینەوە، لێكی دەینەوە، شیی بكەینەوە و وەردی بدەینەوە بزانین لەو دیو ئەم زمانە تووڕەییەوە چ میهرەبانی و نەرمونیانییەكی پەپوولەئاسا شاردراوەتەوە و دۆزینەوەكەی چاوی وردبین و ئەقڵی تیژی دەوێ.

وا چەند ساڵێكە هەر جار و لە گۆشەیەكەوە واتەوات و هاتەران پارتەرانێكمان گوێ لێ دەبێ و، پەلامارێكی نارەوا بۆ سەر ئەم شیعرە دەست پێ دەكات و شیعر و شاعیرەكەشی بە دژە ژن و پیاوسالار تۆمەتبار دەكرێت. ئەو هەرا و هۆسەیەی ناویانەتەوە و بە ناوی رەخنەی فێمێنیستی و بەبێ وردبوونەوە لە لایەنە جۆراوجۆرەكانی دەق هاتوون و فتوایەكی موتڵەقیان دەركردووە، ئەوانە بۆ قسەكەیان نەك پشتیان بە هیچ تیۆرییەكی ئەدەبی و مەعریفەیەك قایم نییە، بگرە هەڵوێست و خوێندنەوەكەشیان بەرهەمی جۆرێك كاردانەوەی هەرزەكارانەیە بەبێ ئەوەی هیچ بەڵگەیەكی پتەویان كردبێتە دەسكەلای قسە و باسەكەیان. كاردانەوەی رەوتێك، كە لەبری ئەوەی پیاوانی رووناكبیر و یەكسانیخواز لەگەڵ خۆی هاودەنگ بكات و لەو سەنگەرەشدا بەدوای داشدیار و پشتیواندا بگەڕێ، مخابن پێناسەی خۆی لە دژایەتیكردنی پیاوان وەردەگرێ و پێی وایە چەندی دژەپیاو بێت، ئەوەندە لە ئامانجەكانی نزیك بووەتەوە.

ئەگەر بمانەوێ بەپێی دەقەكانی پەشێوی شاعیر، لە روانگەی ئەو شاعیرە ورد بینەوە و بزانین ئینسان بە گشتی و ئافرەت بە تایبەتی لە روانگەی پەشێوەوە چ پێگەیەكیان هەیە و لە نێوان پیاو و ژندا تای تەرازووەكەی پەشێوی بەكام لادا دەشكێتەوە، بە دڵنیاییەوە زۆر بەڵگەمان دەست دەكەون، كە پەشێو جگە لەوەی مرۆڤێكی یەكسانیخوازە و بڕوای بە یەكسانی هەیە، بگرە زۆر جر تای تەرازووەكەی بەلای ژناندا شكاندووەتەوە.

پەشێوی مەزن لە شیعری (لە دەستم دێ)ـدا كە لە هەڕەتی لاوەتیدا نووسیوێتی، دوو لایەنی زۆر جوانمان پێشان دەدا كە لێرەدا ئاماژە بە لایەنەكان دەكەم و پێشنیاریش دەكەم فێمێنیستەكان بە مێ و نێریانەوە تۆزێك خۆیان ماندوو بكەن و وردتر شت بخوێننەوە.

*

ئەم شیعرە لەسەرتاوە تا چەند دێڕێكی پێش كۆتایی روخساری كوڕێكی دەمارگرژی عەشیرەتە كە دەیەوێ بەرانبەر ژن وەك باوك و باب و باپیرانی خۆی بێ و، ئەو رۆژەی خۆشەویستەكەی ئەوی بە دڵ نابێ، ئیتر دەسبەجێ:

ـ كاتژمێری كامەڕانییەكەی بوەستێنم

ئەڵقەی دەسگیرانەتی بە خۆشەویستەكەی جارانی فڕێ بدا و نامەی بەختی بسووتێنێ و

كام شەوی گەش و رووناكە ئەو شەوە پف لە چراكەی بكا و

ئینجا یەك بە یەك راز و نهێنییەكانی سەردەمی دڵداری و جێژوانەكانی لێ هەڵداتەوە و ناوەرۆكی نامەكانیشی لێ ئاشكرا بكات.

…

ئەگەر ئەو شیعرە لێرەدا كۆتایی هاتبایە، فێمێنیستانیش بێدەنگ بوایەن، من لێم لە هەرا دەدا و دەمگوت پەكوو دەڵێی پیاوی عەشیرەتە چەندە كەم جیكڵدانەیە.

بەڵام

پەشێو لە بەشی دووەمی شیعرەكەیدا ئیتر ئاشقە. ئاشقە و رێز لە ئەشق و خۆشەویستی و تەنانەت ئازادیی هەڵبژاردن دەگرێ و دەڵێ:

بەڵام چ بكەم

خۆشەویست ..

نەهەنگێكە

خوێنی هەڵچوم .. ئەخواتەوە

خۆشەویستیت ..

رووبارێكە

قینی رەشم، ئەشواتەوە !

……………………

……………………

ئیتر پەشێو ناڵێ تۆ بێوەفا بووی و ناخۆشم دەوێی و وا دەكەم. بەڵكو دەڵێ، ئەگەر من پیاوێكی رەسەن و ئاسایی نیشتمانەكەی خۆم بوایەم و وەك باب و باپیرانمم بیر كردبایەتەوە ئاوام دەكرد(بەشی یەكەمی شیعرەكە) بەڵام نا، من تۆم خۆش ویستووە و ئێستاش هەر خۆشم دەوێی. خۆشم دەوێی و خۆشەویستیت ئەو رەگ و دەماری نەریتەی قرتاندووم.

لێرەدا پێویستە بە پشتبەستن بەو شتانەی گوتراون، تیشك بخەینە سەر ئەو بەشەی كە نەگوتراوە. ئاخر شیعر هەمیشە قووڵاییەكەی لەو بەشەدایە كە نەگوتراوە و چاوی وردبینی دەوێ لە بن توێژی گوتراوەكەدا وەیدۆزێ و چێژی لێ وەرگرێ.

لێرەدا شاعیر لە دڵی خۆیدا هەست بەوە دەكا كە ئەگەر بیەوێ نەكەوێتە بەر تەوس و توانجی كۆمەڵگە عەشایری و نەریتییەكەی خۆی دەبێ ئەو بەشانە جێبەجێ بكا كە لە سەرەتاوە تا ئەو دواكۆپلەیەی كۆتایی باسی كردوە، بەڵام شاعیر ئاشقە و “ئاشق چ باكێكی لە لۆمەی عالەمە)! هەر بۆیە لە بن تاجی پادشایەتیی ئەو ئەشقەدا دادەنیشێ و گوێ ناداتە ئەوەی پیاوانی دەمارگرژ پێی دەڵێن: خۆشەویستەكەت رۆیشت و بەجێی هێشتی و هیچت نەكرد. بەڵكو ئەو مۆدێڕنانە رادەپەڕێ و دەڵێ: تۆ رۆیشتووی، من تووڕە بووم، مردم و ژیامەوە بەڵام خۆشەویستیت خوێنی هەڵچوو و قینی رەشم دەشواتەوە و هەر خۆشیشم دەوێی….

*

هەر بۆیە ئەو رەخنەگرانە ئەگەر جوان لێی ورد بووبانەوە، دەبوایە لە بری رەخنەگرتن، بێن و سەرسام بن و سەری كرنۆش لە هەمبەر پەشێودا دانەوێنن كە چەندە پێملی ئەشق و خۆشەویستییە و تەنانەت ماڵاوایی خۆشەویستەكەشی نەك ئەوی نەگەڕاندووەتەوە بۆ دەمارگرژیی عەشیرەت، بگرە عەشقەكەشی لێ كاڵ نەكردووەتەوە و ئەوەی دواجار بڕیاری كۆتایی بە پەشێو داوە، هەر ئەشق بووە…