سەباحی غالب
ئێمه یه‌ك ماڵبووین و
هه‌ر یه‌ك ماڵین
هاشم له‌و دیو
بۆ ئه‌م دیوی ماڵی خۆی هات
نامۆ نه‌بوو به‌كه‌س
هه‌ر وه‌ك هه‌زار ساڵ بێ
هه‌موومان بناسێ
*****
گشتمان بۆ ڕازی ئه‌و
چاومان لێكده‌نا
گوێمان شلبوو
بۆ بیستنی مێژووی
پڕ ئازار و به‌سه‌رهات
ئه‌و كه هات، هه‌زاران په‌پوله‌ی
له بو‌خچه‌ی ئاوریشمی هه‌ستی خۆیدا
بۆ هێنابووین
هه‌ر یه‌كه‌مان دانه‌یه‌كمان به‌ر‌ده‌كه‌وت
گوێمان لێ ده‌بوو په‌پوله
وانه‌ی عیشق ده‌ڵێته‌وه
چاومان لێ ده‌بوو
گڕی سووتانی خۆشه‌ویستی
لێ ده‌بێته‌وه
*****
ئه‌و كات له‌و دیو
وه‌رزی هه‌ڵپوڕكانی گوڵ بوو
وه‌ختی ڕاوی ژن و پیاوی
ئازا و مه‌رد بوو
كاتی تاسانی جریوه و هه‌ڵفڕینی
مه‌لی كورد بوو
كه ئه‌و گه‌یشت
هه‌ر زوو هه‌ستی كرد
چاوه‌كانی بوونه نێرگزه‌جاڕ
ئه‌م ده‌ستی كانی تێداته‌قی
ئه‌و ده‌ستیشی ببووه ڕیحانه‌جاڕ
كه له‌م دیو بوو
له‌و دیویش بوو
بۆ ئه‌و هه‌رگیز فه‌رقیان نه‌بوو
*****
به‌هاری 1973 بوو، به هۆی هه‌ڵه و په‌ڵه‌ی كه‌ریمی حیسامی، كه‌سی دووه‌می ئه‌و كاتی حیزبی دیموكرات كه له‌گه‌ڵ كابرایه‌كی بانه‌یی كه گوایه له ته‌شكیلاتی حیزب له بانه و له ده‌ڤه‌ره‌كه له چالاكیدایه، له په‌یوه‌ندیدا بوو، ئه‌ویش هات و چۆی ئه‌م دیوی ده‌كرد، كه‌ریمی حیسامی به حیسابی ئه‌وه‌ی كه ڕێكخستن له‌و دیو به‌هێز ده‌كاته‌وه و په‌یوه‌ندی فراوان ده‌جوڵێنێ، له كاتی گه‌ڕانه‌وه‌ی كابرای بانه‌ییدا كه ناوی “سه‌لیم خات شه‌رافه‌تی” بوو، دوو له تێكۆشه‌رانی حیزب به ناوه‌كانی مه‌لا قادر وێردی و محه‌مه‌د صدیق ده‌نێرێته‌وه بۆ بانه و بۆ ناوچه‌كه دواتر ده‌ركه‌وت كه كابرا بانه‌ییه‌كه سیخوڕی ساواك بوو، له ئه‌نجامدا هه‌ردوو ئه‌ندامه‌كه‌ی دیموكرات له لایه‌ن ساواكه‌وه ده‌گیرێن و شه‌هید ده‌كرێن، هاشمی كه‌ریمیش كه مامۆستای دوا ناوه‌ندی و پیاوێكی به ناوی چالاكی كۆمه‌ڵایه‌تی و حیزبییه‌كی بێ ڕه‌زا و دڵسۆز بوو، له‌و ئاڵۆز و باڵۆزه‌دا پێویست بوو خۆ ڕزگاربكا و بێته ئه‌م دیو. دوای به‌سه‌ربردنی ماوه‌یه‌كی كورت له شارباژێڕ، له شار سه‌ری هه‌ڵێنا. ماڵی مامۆستا كه‌ریم زه‌ند، پیاوی شار و تێكۆشه‌ری مه‌هاباد و خزمی ئه‌وانی ئه‌و دیو، ئاوه‌دان بێ، كه‌ریم حه‌دادیش كه هه‌ر به‌هیممه‌تی مامۆستا زه‌ند و له ماڵی ئه‌واندا به خۆی و ماڵ و خێزانه‌وه حه‌سابۆوه، بووه پرد و كۆكه‌ره‌وه‌ی ئه‌وان و ئێمه، ئیدی هه‌رزوو هاشمی كه‌ریمی بووه كوڕی سلێمانی، له گه‌ڕه‌ك و له شه‌قام، له نووسه‌ران و له كۆڕ و كۆمه‌ڵ، له ماڵان و له دانیشتن و له مه‌جلیسان تێكه‌ڵاو بوو.
مام هێمنیش یه‌كێكی دی بوو له‌م دیوی ماڵی خۆی، هه‌موو دڵه‌كانی بۆ واڵا بوو، هه‌موو باوه‌شه‌كانی بۆ نه‌رم و بۆندار بوو، هه‌موو هه‌سته‌كان ناسكییان لێ ده‌باری، بۆیه هه‌قی بوو چ له‌م دیو و چ له‌و دیو، خۆم چه‌ند جار لێم بیستبوو كه ده‌یوت: “هه‌تا دنیا دنیابێ منه‌تباری كوردی گه‌رمیانم، ئه‌و خۆشه‌ویستییه‌ی ئه‌وان به منیان ده‌دا، ئه‌و ئامێزه گه‌رمه‌ی ئه‌وان بۆ منیان ده‌گرته‌وه، ئه‌و ماچه شیرینانه‌ی ئه‌وان ده‌یانكردم، له هیچ شوێنێ به ماڵی خۆشمه‌وه له‌وه خۆشتر، له‌وه گه‌رمتر، له‌وه به‌تامتر نه‌ده‌بوو و نه‌ده‌بێ”، هاشمیی كه‌ریمیش بووه یه‌كێك له‌و خۆشه‌ویستانه‌ی ڕۆژهه‌ڵات له باشوور، بۆیه جار نه‌بوو، ئه‌وه‌ی ده‌یانناسی هه‌واڵی ئه‌و، له من نه‌پرسن.
مام هێمن، مه‌لا عه‌بدوڵڵای حه‌سه‌نزاده و جار جاره‌ش سه‌یید ڕه‌سوڵی بابی گه‌وره كه ڕێیان ده‌كه‌وته سلێمانی، هاوكات مه‌لا حه‌سه‌نی ڕستگار و هاشمی كه‌ریمیش كه دانیشتووی شار بوون، بوونه دۆستی به‌ڕاستی و خۆشه‌ویستی بێ ڕووپاماڵی و ناز هه‌ڵگری كوڕانی شار، هه‌ر له مامۆستا هه‌ردی، شێركۆ بێكه‌س، مسته‌فا ساڵح كه‌ریم، كه‌ریم شێخانی، ڕه‌وف بێگه‌رد و حه‌مه‌ی حه‌مه باقییه‌وه تا من و گه‌لێكی دیكه، یادی كوچكردووه‌كان به خێر و زیندووه‌كانیش ته‌مه‌ن درێژ و بێ وه‌ی بن، زۆر شه‌وان له ماڵی مه‌لا حه‌سه‌نی ڕستگار كه له گه‌ره‌كی ئیسكان بوون، له ماڵی كه‌ریم شێخانی و ڕه‌وف بێگه‌رد كه له سه‌رچنار بوون، له ماڵی كه‌ریم حه‌داد كه له ئاوه‌دانه‌كه‌ی مامۆستا زه‌ند بوو، گه‌لێك جاریش له باره‌گای یه‌كێتی نووسه‌ران و له یانه‌ی مامۆستایان، كڵاو و جامه‌دانه‌ی خۆمان له‌خۆشی و دیداری یه‌كدی هه‌ڵده‌دا به حه‌وادا، به شیعری ناسك و به باسی بێ سانسۆر و به نوكته و قسه‌ی كوێستانانه به‌ڕێمان ده‌كرد، ئه‌و شاعیر و نووسه‌ر و سیاسه‌تمه‌دارانه هه‌ر یه‌كه‌یان چێژی خۆی هه‌بوو، به یه‌كه‌وه باڵاتر و به یه‌كه‌وه گه‌شتر و به یه‌كه‌وه جوانتر بوون، ده‌بوایه ئێستا دوای ئه‌و هه‌موو كاره‌ساتانه‌ی لێمن قه‌وما، ته‌باتر و ڕیكتر بین، به‌ڵام … خۆزیا به‌و ڕۆژگارانه.
له په‌یوه‌ندی براده‌رانی ئه‌و دیو و براده‌رانی ده‌فته‌ری سیاسی حیزبی دیموكراتی كوردستان به‌رامبه‌ر به باشوور و شۆڕشی ئه‌یلول و جه‌نابی مه‌لا مسته‌فا بارزانی و دواتریش له كاتی ته‌نگانه و نسكۆی ئه‌یلول، گه‌لێك هه‌ڵوێست و هاوهه‌ستی نه‌ته‌وه‌یی و نیشتمانی هه‌روه‌ها بیر و هاوچاره‌نووسی هه‌بوو، له وه‌دا جگه له كه‌ریمی حیسامی هه‌ر هه‌موو براده‌رانی ده‌فته‌ر سیاسی به تایبه‌ت شه‌هید دكتۆر ئه‌وڕه‌حمانی قاسملو، به بیری تیژ و به عه‌قڵی كامڵی سیاسیانه و به تێگه‌یشتن له بار و دۆخه‌كه یه‌كجار له بارزانییه‌وه نزیك بوو، ماڵم حه‌قه بارزانیش به ژماره‌یه‌كی گه‌وره بۆی ده‌ڕوانی و زۆر هیوای پێ هه‌بوو، له هاوكاریش بۆ ئه‌و و بۆ حیزب درێغی نه‌ده‌كرد، په‌یوه‌ندییه‌كی پته‌و له‌و نێوانه‌دا دروست بوو. ئه‌گه‌ر بتوانم له‌و باره‌یه‌وه یه‌ك دوو تێڕوانین و هه‌ڵوێست به یاد دێنمه‌وه كه په‌یوه‌ندی ڕاسته‌وخۆشی به هاشمی كه‌ریمی كورپه‌روه‌ر و ڕۆح سووكیشه‌وه هه‌یه.
ئه‌وه‌نده‌ی من له بیرم بێ له له كۆتایی ئه‌یلولی 1973دا، كۆنفرانسی سێیه‌می حیزبی دیموكراتی كوۆردستان له به‌غدا به‌سترا، له‌وێدا هاشمی به زیبك و ئازا و دڵسۆز، به ئه‌ندامی كۆمیته‌ی ناوه‌ندی هه‌ڵبژێررا، دواتریش بووه ئه‌ندامی ده‌فته‌ری سیاسی. پێشه‌كی ده‌بێ ئه‌وه بوترێ كه له شۆڕشی ئه‌یلولدا زۆر له براده‌رانی حیزبی دیموكرات له ڕیزه‌كانی شۆڕشدا هه‌ر یه‌كه به ده‌وری خۆی له تێكۆشانی بێ وچاندا بوو، له ده‌رچوونی به‌یانی 11ی ئازاریشدا، ده‌فته‌ری سیاسی حیزب هه‌موو پشتیوانییه‌كی نواند و به ده‌رفه‌تی زیاتری به‌ره‌وپێشه‌وه چوونی بیر و هه‌ستی نه‌ته‌وه‌یی و نیشتمانیان له هه‌موو پارچه‌كانی كوردستاندا ده‌زانی.
كاتێكیش له ئازاری 1974دا شه‌ڕ له نێوان شۆڕش و حكومه‌تی به‌غدا هه‌ڵگیرسایه‌وه، حیزبی دیموكرات هه‌ر هه‌مان هه‌ڵوێستی زیره‌كانه و ئازایانه‌ی كوردپه‌روه‌رانه‌ی خۆیان پاراست، زۆرێك له تێكۆشه‌رانی حیزب درێژه‌یان دا به كاری پێشمه‌رگایه‌تی خۆیان له ڕیزه‌كانی شۆڕشدا. دواتریش كه شۆڕش به هۆی پلانی هاوكاری داگیركه‌رانی كوردستان له ڕژێمی عێڕاق و ئێران تووشی تێشكان هات، حیزبی دیموكرات بۆ یه‌ك جاریش ئاماده نه‌بوو، له دژی بارزانی و شۆڕش له به‌ر خاتری ڕژێمی عێڕاق هێرش بكه‌نه سه‌ریان و سه‌ركۆنه‌یان بكه‌ن، نه‌ك هه‌ر ئه‌وه به‌ڵكو له كۆبوونه‌وه‌ی ناوه‌ڕاستی مانگی ئازاری 1975دا، له دوای به‌یانی جه‌زائیر، ده‌فته‌ری سیاسی هیوایان به هه‌ڵگیرسانه‌وه‌ی شۆڕش هه‌ر هه‌بوو، بۆیه یه‌كێك له بڕیاره‌كانیان ئه‌وه بوو كه ئه‌گه‌ر شۆڕشی ئه‌یلول ده‌ستیپێكرده‌وه و له دژی حكومه‌تی شا جوڵه‌یه‌كیانكرد، ئه‌وا حیزبی دیموكرات به هه‌موو توانایه‌كیانه‌وه پشتیوانی لێ بكه‌ن. جارێكی دیكه‌ش كه چه‌ند ئه‌ندامێكی ده‌فته‌ری سیاسی له وانه مام هێمن و هاشمی كه‌ریمی و حه‌مه‌ده‌مینی سیراجی له لایه‌ن سه‌عدوون شاكر، به‌رپرسیاری ئه‌و كاتی موخابه‌راتی عێڕاق بانگگرابوون، له‌و كۆبوونه‌وه‌یه‌دا داوای لێكردبوون كه له دژی بارزانی و شۆڕشی ئه‌یلول به‌یانێك ده‌ربكه‌ن، ئه‌وانیش تێكڕا داواكارییه‌كه‌یان دابووه دواوه، ئه‌و دوو هه‌ڵوێسته و گه‌لێكی دیكه هیممه‌تی هه‌موو براده‌ران و هاندان و ویستی مام هێمن و هاشمی كه‌ریمی بوون، هه‌رگیز ئاماده نه‌بوون كه كاری دوژمنانه و تێڕوانینی نابه‌رپرسیارێتی له دژی باشوور بۆ حكومه‌تی به‌غدای بسه‌لێنن، ئه‌گه‌رچی له‌ناو خۆماندا چ مام هێمن و چ هاشم و براده‌رانی دیكه‌ش ڕه‌خنه‌یان له هۆكار و به‌ڕێوه‌چوونی كاروباری سه‌ركردایه‌تی شۆڕش هه‌بوو، به‌ڵام ئه‌وه له دانیشتنی تایبه‌تی و له ڕوانگه‌ی دڵسۆزی و له بۆچوونی سیاسه‌ت و به‌رژه‌وه‌ندی كورده‌‌وه باسده‌كرا.
خوادا هه‌موومان جارێكی دیكه له سلێمانی، له مه‌هاباد، له ئامه‌د و كۆبانی كۆبكاته‌وه، یادی هاشمی كه‌ریمی بمێنێ، ڕێبوارانی كاروانی خه‌بات و تێكۆشان به‌رده‌وام بێ.
15ی مایسی 2024
سه‌رنج: ئه‌م نووسینه له كۆڕیادی هاشمی كه‌ریمی كه له ڕۆژی شه‌مم 20ی نیسانی 2024دا له له‌نده‌ن بۆی سازكرابوو، خوێندمه‌وه.
