حاجی قادری کۆیی و (حیکمەتولعەین)ی بووعەلی سینا

قانوونی شیفا بەخشی نیگاهت بە ئیشارات

جەللادی ڕمووزی کوتوبی حیکمەتی عەینە

ئاماژەکان بریتین لە: “قانوون”، “شفا”، “ئیشارات”، “نیگاهـ” و “حیکمەتی عەین”.

“قانوون” و “شفا” ناوی دوو کتێبی ئەبووعەلی سینان. قانوون باسی “طب” دەکا و، “شفا” باسی فەلسەفە یان چۆنیەتیی بەڕێوەچوونی کۆمەڵ دەکا. واتە ناوەکانیان پێچەوانەیە. مام هەژار “قانوون”ی کردووە بە فارسی. هەروەها “اشارات و تنبیهات” ناوی کتێبێکی دیکەی ئەبوو عەلی سینایە.

حیکمەتی عەین، فەلسەفەیەک یان جۆرە ڕوانینێکە کە پێی وایە لە دەرەوەی زەینی ئێمە تەنیا یەک حەقیقەت هەیە. پێویستە جیهان بە بێ کاریگەریی زەینی خۆمان بناسین و تەنیا بە ڕوانین (نیگاهـ یان عەین) پەی بە حەقیقەت بەرین. ئەو حیکمەتە بە ناوی ئەبوو عەلی سیناوە ناسراوە، بۆیە حاجی دەڵێ چاوت، بە قانوونی شفابەخشی خۆی، هەر بە ئیشارەیەک، هەموو یاساکانی ناو کتێبی حیکمەت پووچەڵ دەکاتەوە. واتە تەنیا چاوی تۆ بۆ ناسینی حەقیقەت بەسە و خۆشەویستیی تۆ سەرچاوەی ناسینی جیهانە.

.

لەو بابەتەوە شیعری سێ شاعیری دیکە وەک نموونە شایانی باسن:

– مەولانا خالیدی نەقشبەندی لە شیعرێکدا کە دەربڕینەکەی نزیکە لە شیعرەکەی حاجی قادر دەڵێ:

چشم بیمارت دهد در هر اشارت صد شفا

بوعلی مشکل که داند حکمت العین ترا

واتە: چاوی بیمارت (گەرچی خۆی بیمارە) لە هەر ئیشارەیەکدا سەد شیفای هەیە و نەخۆش چاک دەکاتەوە. لەو شیفابەخشینەشدا ئەوەندە لێهاتووە کە سەد کەسی وەک بووعەلی سینا کە لە سەر حیکمەتولعەین و ئیشارات کتێب دەنووسن، زەحمەتە لە حیکمەتی چاوی تۆ بگەن.

– هەروەها “حەریق” لە شیعرێکدا دەڵێ:

بێ ئیشارەی حیکمەتولعەینی شیفات نایێ شیفام

خۆت دەزانی زامی دووری سەختە خۆش نابێتەوە

– پیرەمێردیش لە شیعرێکدا دەڵێ:

چاوی بیمارت کە ئەڕوانێ شیفایە بۆ نەخۆش

بووعەلی ئەم «حكمة العين»ەی نییە وەک عەینی تۆ

.

سپاس بۆ کاک عیرفان ڕەهنموون کە لە کۆمێنتەکاندا ئاماژەی بە کتێبی “ئیشارات” کرد.