پشتئاشان چیڕۆك وبەسەرهاتی وڵاتگەلێك دەگێڕێتەوە کە دڕندە و مرۆڤی تێدا دەمرن
خوێندنەوە: سەلما تۆما کاکۆ/ نووسەر/ ئەلمانیا
ناوی کتێب : پشتئاشان
بابەت : ڕۆمان
نووسەر : عامر حسین
وەرگێڕ : ڕابەر ڕەشید
چاپی یەکەم : ساڵی ٢٠٢٣
ژمارەی بەش : ٣١ بەش
ژمارەی لاپەڕە : ٧٦٤
دکتۆرەکە گوتی :
ئای چەند سووك و چرووك و گەمژەن، ئەوانەی ئێستا بەخۆیانەوە دەنازن کە مامیان شەهید کردووە، ژمارەیان لە ژمارەی ڕەوە کوللـە زۆرتر و زیاتر بوون،
یەك کەسیان زاخی ئەوەیان نەبوو سەریان لە پەنای گاشە بەردەکان و ئەو سەنگەرانەی خۆیان تێدا حەشار دابوو هەڵببڕن، مام کاکیلیش دانە دانە بەو فیشەکە کەمەی کە پێی مابوو، یەك یەك دەیکردنە ئامانج و نیشانە، تا ئەوکاتەی کۆتایی بە فیشەکەکانی هات، ئینجا ئەوان
لەبن بەردەکان هاتنە دەرەوە،کەچی ئەو بە ئەنقەست لەبەرانبەریان وەکو چیای هەندرێن سەرکەش سەرکەش به پێوە ڕاوەستاوە و چاویش ناپرووکێنێت.
دەڵێن:
کە فیشەکی پێ نەمابوو، ئیدی چەکەکەی تووڕ هەڵداوە و کاتێك بینیویەتی لوولەی تفەنگەکان هەر هەموویان ترسنۆکانە ڕوویان کردۆتە ئەو، ئیدی بە سینگ دەرپەڕاندنەوە بەرامبەریان ڕاوەستاوە و سەرنجەکانی ئاڕاستەی ئاسۆیەکی دوور کردووە، هەتا ئەو چرکەساتەش چۆکی بۆدانەداون، ئەوان زۆریان پێ خۆشبووە ئەو لێیان بترسێت و ڕابکات، یان لێیان بپاڕێتەوە کە نەیکوژن، هایهوو های!
مام کاکیل کەی باکی بە مەرگ هەبووە، تا لەبەردەم ئەو هەرزە و مەرزانەدا چۆك دابدات، یان ڕابکات، تاکوو ئەوانیش لە پشتەوە بە گوللـە دایببێژن؟! نە لەوان و نە لە مەرگیش نەدەترسا، ئیدی لە چرکەساتێکی غەدر و خیانەتدا لەهەموو لایەکەوە دایانە بەر دەستڕێژی گوللـە و جەستە باریکەڵەکەیان دابێژاو لەکاتی دوا ساتەکانی مەرگیشیدا گۆشە نیگای سەرنجەکانی لە ئاسۆی لوتکەی مرۆڤدۆستی لا نەدا…….
ناوەڕۆك
ــــــــــــــــ
پشتئاشان ڕۆمانێکە لە چوارچێوەی دەقێکی ئەدەبیدا کە زیاتر لە گێڕانەوە دەچێ، باس لە ڕووداوەکانی ڕۆژگارێکی پڕ لە ستەمکاری ڕژێمێکی دڕندە و خوێن ڕێژ، بزووتنەوەیەکی چەکداریی ئاڵۆز و تەمومژاوی بەناوی شۆڕش (کە نووسەر بەم جۆرە ناوی بردووە) و خیانەتی براکان و داب و نەرێتە کۆمەڵایەتیە کوشندەکان و نێرسالاری و هەڵس و کەوتی جوتیاران و تێڕوانین و هزرە فەلسەفیە جیاوازەکان و سیخوڕی و شۆڕشگێڕی و داڕووخانی ورەی تێکۆشەران و زۆر بابەتی تریش دەکات، کارەکتەرەکانی ئەو ڕۆمانە بریتین لە:
( مام جەمال، ئەبو جگارە، مەحموود بورهانی، ڕەحمان ،ئیبراهیم، عوسمان، جوان، مامۆستا عومەر، قاسم، عەوڵا، دکتۆر، هۆبی، مام کاکیل، زوهێر، سەعدوون، عیسا، ئادەم، سامان، شیرین، شینە، ئەبو شامیل….) کە هەندێکیان کەسایەتی ڕاستەقینەن.
هەروەها لە زۆربەی بەشەکانی ئەو ڕۆمانە بەسەرهاتێك یا زیاتر هەیە کە دەکرێت لە شێوەی چیڕۆکێکی سەربەخۆ دابڕێژرێت و سەرنجی خوێنەر ڕابکێشێت، بۆ نموونە:
١ـ لەبەشی یەکەم :
بەسەرهاتی ئەو (١٧) کەسەی تێنوێتی تەنگی پێ هەڵچنیبوون لەچیای (تێنوو) و ڕێگا ونکردن و نەگەیشتنیان بەکانیاوی (گوێزێ)کە تاقە کانیاوی ئەو چیایە بوو، وە چۆنیەتی ڕزگاربوونیان و مووشەك بارانی خێزانی ئەو جوتیارەی گەیشتە فریایان .
٢ـ لەبەشی دەیەم:
بەسەرهاتی ئەو کچە بەفرینە بێ تاوانەی کە دەبووە بووکی ئاغا و لەبەر نزمی ئاستی وشیاری و داب ونەرێتەکان بووە قوربانی و لەلایەن باوك و برای لووت و گوێیەکانی بڕاو لەناو بەفر بە دەست و قاچ بەستراوی بەجێیان هێشت تا گیانی دەرچوو.
٣ـ لەبەشی نۆزدەهەم:
بەسەرهاتی سامان و زیندانی ڕژێم و دڵڕەقی باوکی و بەناچاری بردنی بۆ شێتخانەی بەغدا و چۆنیەتی دەرباز بوونی و گەیشتنە شاخ و دواتر هاوسەرگیری کردنی لەگەڵ شیرین و گێچەڵی ئەبو جگارە و هەوڵی ڕۆیشتنیان بۆ ئێران.
٤ـ لەبەشی بیست و پێنج:
بەسەرهاتی (عوسمان و جوان ) و هاوسەرگیرییان و دواتر کوشتنی ئەوان و ئەو کەسەی داڵدەی دابوون
لە لایەن قاسمی برای جوان، ئەمانە و زۆری تریش هەن.
شەڕی پشتئاشان
ــــــــــــــــــــــــ
پشتئاشان:
مەرگەسات و فیلمێکی تراژیدیای پڕ لە سوێیە، کوێرەوەری و داڕووخانی بەهاو ئاکاری مرۆڤایەتیە! دروێنە و ڕەشەکوژی ئەو مرۆڤە تێکۆشەر و پیر و پەککەوتانەیە لە دەستپێکی ئایاری ساڵی١٩٨٣ کە لە دەست ڕژێمی هاروهاجی بەعس لە ئامێزی پیرە قەندیلدا خۆیان داڵدەدابوو و بەغەدر و خیانەت لەشەڕێکی بە وەکالەتی باج دیاریکراو لە بارتەقای ڕشتنی خوێنی هەر کەسێکیان، هێڕشی مەرگیان کرایە سەر و لە ناو سەهۆڵبەنداندا دەرفەتی خۆ ڕزگار کردنیان بۆ نەڕەخسا و یەك یەك و دەستە دەستە کەوتنە بەردەستی جەللادە چڕنوك بە خوێنەکان و بەفری سپی قەندیلیان بەخوێنیان ئاڵا و واڵا کرد.
خاڵە نەرێنیەکان
ــــــــــــــــــــــــــــ
١ـ فەرامۆش کردنی ڕۆڵی هەندێك لە هێزەکانی تری گۆڕەپانی بزووتنەوەی چەکداری و ناو نەهێنانیان سەرەڕای زۆری قوربانیدانیان لە خیانەتکاریەی پشتئاشان.
٢ـ زۆر درێژەدان بە وردەکاری ڕووداوەکان لە زۆربەی بەشەکان.
٣ـ جەخت کردنەوە لەسەر هەندێ لە داب و نەرێتی جوتیارەکان و بە کەم زانینیان هەرچەندە هەمان داب و نەرێت لە سەرتاسەری وڵاتدا بەدی دەکران.
٤ـ تەرخانکردنی بەشێکی کەم بۆ باسکردنی شەڕی پشتئاشان کە ڕۆمانەکە بەو ناوە سەرنجی خوێنەر ڕادەکێشێت.
٥ـ پشتئاشان کارەساتێکی ڕاستەقینە و ئاشکرایە، گونجاو تر دەبوو ئەگەر ناوی کەسەکانیش ناوی خوازراو نەبوونایە، ڕاستە ڕۆمانە و نووسەر ئازادە بەڵام هەمیشە ڕووداوە ڕاستەقینەکان بە کارەکتەرە ڕاستەقینەکان دەناسرێنەوە چونکە بەشێکن لە مێژوو.
٦ـ گێڕانەوەی هەندێك لەو ڕووداوانەی کاریگەری نەرێنیان هەیە لەسەر ڕەفتاری پێشمەرگە، وەك:
ٲـ هەڵوێستی پێشمەرگەکان لە ڕووداوی سەرکێشی کردنی عیسا و خنکانی بە بەرچاوی کۆمەڵێكیان.
ب ـ بەجێ هێشتنی تەرمی ئادەمی هاوڕێیان و بە باشتر زانینی هەڵگرتنی چەك و دەستکەوتی ڕەبایەکە لەبەر لۆمەی جوتیارەکان.
ج ـ بەجێ هێشتن و ئاوڕ نەدانەوەیان لە ڕێنیشاندەرەکە کاتێك بەر مین کەوت کە دواتر بە برینداری خۆی گەیاندە ڕەشماڵی جوتیارێك و لەمردن ڕزگاربوو.
د ـ گێڕانەوەی وتەی ڕەحمان کە دەڵێت:
خەریکە من لە تێنوان لە مەرگ نزیک دەبمەوە، ئافرەتیش پەرداخێك ئاوە نایخۆمەوە، چونکە پیسە، کە بێگومان ئەو دەربڕین لەگەڵ بیروڕای ئەو پێشمەرگانە ناگونجێت.
٧ـ نەنووسینی بەشی بیست و سێ لە ناوەڕۆکی کتێبەکە، کە ڕەنگە هەڵەی چاپ بێ.
زمانی وەرگێڕ
ـــــــــــــــــــــــ
دەستی وەرگێڕ خۆشبێ کە بەم هەموو جوانیەوە ڕۆمانەکەی لە زمانی عەرەبی وەرگێڕاوە بە کوردیەکی ڕوون و بێ گرێ کە تێگەیشتن لێی بۆ هەموو خوێنەرێك زەحمەت نەبێ، هەروەها ئاسان نیە ڕۆمانێکی وا بەقەبارە گەورە بە دەر بێ لە هەڵەی ڕێزمان و ڕێنووس، لەوانەیە گەر خۆی نووسەری ڕۆمانەکە بووایە بە شێوازێکی جیاواز و شایان بە پشتئاشان دەینووسیەوە، هەمیشە سەرکەوتووبێ.
وتە سەرنجڕاکێشەکانی مام کاکیل
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
١ـ من هەرگیز تەقە لە کەو ناکەم ئەگەر لە دووری دە مەترەوە نەبێت، یەك فیشەکیش بە خەسار نادەم، کەو زۆر هەستیارە، ڕاوکردنی لە نزیکترین مەودا، فێربوونی دزە کردنە بۆ بن دەست و پێی دوژمن و نزیك کەوتنەوەیە لە نزیکترین خاڵیان بێ ئەوەی هەست بکەن. کە ئەمە ئاماژەیە بۆ ژیری و زانایەتی لەشەڕ.
2- ئەو گوتی : هەمووتان بڕۆن تای تەرازووی لایە بێهێزەکە ڕاست بکەنەوە، حەقی منتان نەبێت، من دەتوانم چاریان بکەم و بەتەنها ڕووبەڕوویان بووەوە، کە ئەمەش ئاماژەیە بۆ ئازایەتی.
لەکۆتاییدا هاتووە:
ـــــــــــــــــــــــــــــــ
ڕەحمان خۆی کوشت و ئەمەی نووسیبوو:
مرۆڤەکەی ناخم مرد، بۆیە دەبێ دڕندەکەش بمرێت…
پێشتر ڕەحمان مرۆڤەکەی ناخی بە ویژدان ناوبردووە.
ئەو وتەیە خۆی لەخۆیدا هەڵگری پەیامێکە بۆ هەموو مرۆڤێك کە هەرکاتێك ویژدان بمرێ ژیان هیچ مانایەکی نامێنێت.
