حەمید بەدرخان لە کاروانی شانازیدا

 حەمید ئەبوبەکر بەدرخان،  ئەو دەنگە ڕەسەنە بەرزەیە کە زیاتر لە ٣٥ ساڵە لە هەموو سووچێکی جیهانی ڕووناکبیری و زانست و ڕۆشنبیری و هونەری و ڕۆژنامەوانیی کوردستاندا دەزرینگێتەوە. بە تەنها دەزگایێک و ئەکادیمیایێکی سەرکەشی فرەبەرهەم پێکدەهێنێ ،خاوەن شاخەرمانێک داهێنانە ، مێژوو هەتا هەتایێ شانازیی پێوە دەکات. بەرهەمەکانی دەبن بە پیتترین سەرچاوەی پاک و باوەڕپێکراو بۆ مێژووی کورد.

    حەمید بەدرخان خاوەن سەرگوزشتەیێکی پر لە زانستی و ڕەوشت بەرزی و نیشتمان پەروەرییە. قۆناغێکی گەشی مێژووەکەمانە. لەلایەن چەندین ڕێکخراوی نێودەوڵەتی و ناوخۆیی بڕوانامە و ڕێزلێنانی پێ بەخشراوە. بە تایبەتیی ڕیزلێنان و سوپاسنامەی کتێبخانەی گۆنگریسی ئەمەریکی.

ئەمەش بەشێکە لە خەرمانە پڕ لە بەرەکەتەکەی:

– سەرنووسەری گۆڤاری (ڕۆژنامەنووس) ی سەندیکای ڕۆژنامەنووسان بووە.

– ئەندامی فیدراسیۆنی ڕۆژنامەنووسانی نێودەوڵەتییە.

– جێگری لێژنەی هەرێمایەتیی مافەکانی مرۆڤ بووە.

– ئەندامی لێژنەی باڵای کەلتوور لە لێژنەی ئامادەکاری کۆنگرەی نەتەوەی کورد بووە.

– بۆ ماوەی 20 ساڵ لە چاپخانەکانی (پەروەردە 2 ، ڕۆشنبیری لە هەولێر، زانکۆی سەڵاحەددین، زانکۆی سلێمانی) کاری کردووە.

– لە ڕۆژنامەی کوردستانی نوێ لە چاپخانەی ڕۆشنبیری کاریکردووە.

جێگری سەرنووسەری ڕۆژنامەی (ئابووری) بووە.

    – ١٩٩١ دەستەی نووسەرانی ڕۆژنامەی (پەیامی نوێ) بووە.

– ٢٠٠٠  تا ئێستا خاوەن ئیمتیاز و بەڕێوەبەر و بەرپرسی ئەکادیمیای بەدرخان بۆ توێژینەوەی ڕۆژنامەوانی و کەلتوورە.

–  سەرنووسەری هەفتەنامەی بەدرخانە. ١٨٠ ژمارە لە هەفتەنامەی بەدرخانی دەرکردووە.

– زیاتر لە 150 پەرتووکی لە ئەکادیمیای بەدرخان بۆ توێژینەوەو کەلتور  بڵاوکردۆتەوە.

– ئەندامی ئەنجوومەنی سەندیکای ڕۆژنامەنووسانی کوردستانە.

– سکرتێری پێشووی لێژنەی داکۆکی لە مافی ڕۆژنامەنووسان و ئازادی ڕۆژنامەنووسییە لە کوردستان.

– سەرپەرشتیی چاپکردنەوەی سەرجەم ژمارەکانی ڕۆژنامەی کوردستانی دایک، 1898 لە قاهیرە و تاران کردووە.

– سەرپەرشتی و چاپکردنی 6 ژمارە لە هەفتەنامەی بەدرخان لە وڵاتانی: میسر ژمارە (59 – 71 – 94) ، ئێران ژمارە (65) ، ئەڵمانیا ژمارە (81 – 82) ، لوبنان ژمارە (92) .

– ئەندامی لیژنەی باڵا و لیژنەی ئامادەکار و سەرپەرشتی گشتیی چاپکردنی ئینسکلۆپیدیای هەولێر 2009.

– بەرپرسی ئەکادیمیای بەدرخان بۆ توێژینەوەی ڕۆژنامەوانی و کەلتوور لەهەوڵی ئەوەدایە چۆن بتواندرێت پرێک لە نێوان گەلی کورد و گەلانی دنیا دروستببێت و  لە پێناو  درووستکردنی چەترێک بۆ  لۆبیی کەلتووری کوردیی.

لە کتێبە بڵاوکراوەکانی:

١ – ڕاپەڕینی جەماوەری کورد لە کوردستانی عیراق،1991 .

٢ –  فەرهەنگی وێنەدار بۆ منداڵان- بەرگی یەکەم – چاپی یەکەم- 1991 – چاپی دووەم 1993.

٣ – چۆنییەتی گەڕانەوەی جووتیاران بۆ زێدی خۆیان  – چاپی یەکەم 1993.

٤ – فەرهەنگی وێنەدار بۆ منداڵان – بەرگی دووەم – چاپی یەکەم 1994، چاپی دووەم 1996.

٥ – فەرهەنگی وێنەدار بۆ منداڵان – بەرگی سێیەم، هەولێر 1996.

٦ –  نیوسەدە لە ژیان و زانستی پڕۆفیسۆر ئەوڕەحمانی حاجی مارف، هاوبەش – هەولێر 2007.

٧ –  ئەلبوومی ڕۆژنامەنووسانی کوردستان، هاوبەش – هەولێر 2006

– ئەلبوومی ڕۆژنامەنووسانی کوردستان، هاوبەش، هەولێر 2007.

٨ –  زمانەک و دۆ زاراڤ – سەڵاح سەعدوڵڵا – هەولێر – 2007.

٩ – گوڵی کێوی ماڵاواییی لێکردین 2009.

١٠ – کەمال فوئاد پیاوێک لە یاقووت ٢٠١٦.

۱۱-عەزیز گەردی پاشای زمان و وەرگێڕان، 2022

۱۲-مستۆ دادار دەنگێکی ئەفسوناوی، 2023 .

… چەندین بەرهەم و جموجۆڵی تر.

گرنگترین شاکار و دەسکەوتی مێژووییی حەمید ئەبوبەکر ئەحمەد بەدرخان دۆزینەوەی نەخشەی كوردستانی گەورەیە، كە لە لوبنان لە ساڵی 1897ی زاینیدا چاپكراوە. حەمید بەدرخان نەخشەکەی پێشکەش بە سەرۆک مام جەلال کرد. لە ڕۆژی دووشەممەی ڕێکەوتی (9ی شوباتی 2004) كە بە ڕۆژی مورافەعە مێژووییەكەی سەرۆك مام جەلال ناودەبرێت، وەكو بەڵگەیێکی ڕەسەنی چەسپیوو بە ئەنجومەنی حوكمی عیراقی نیشاندا و سنووری کوردستانی گەورەی بۆ خستنەڕوو.

.

پەیوەندیم لەگەڵ (حەمید بەدرخان) دەگەڕێتەوە سالێ ٢٠٠١ ، لەوساکەوە تا ئێستا بەردەوامم لە هاوکاریکردن لەگەڵیدا وەک ڕاوێژکاری زمانەوانی و زانستی لە حەفتەنامە و ئەکادیمیای بەدرخاندا. تا ئێستا ٣٩ بابەتی هەمەچەشنەم لە ڕۆژنامەی بەدرخاندا بڵاوبۆتەوە و دوو دیمانەی لەگەڵدا کردووم. هەروەها ئەم دوو گۆشەیەشم تیایدا پێشکەش دەکرد:

١ –   لە بەدرخان بپرسە : تیایدا وەڵامی پرسیاری خوێنەران لە بارەی زمانەوانی و پوارەکانی تری زانست دەدرایەوە.

٢ – تابلۆی شانازی : بڵاوکەرەوەیێکی ساڵانە بوو. ناوی هەموو یەکەمەکانی هەموو بەشە کوردییەکانی دەگرتە خۆ. لە ساڵی (2009) دا لەسەر لاپەڕەکانی ڕۆژنامەی بەدرخان و فێسبوک و ئەنتەرنێتدا داممەزراند، بەشێکە لە پڕۆژەی نووسینی (ئینسایکلۆپیدیای بەشە کوردییەکان).. ڕوویێکى گەش و جموجۆڵێکى ئەکادیمیى شارستانیى کۆمەڵایەتییە، مافی قوتابییە داهێنەرەکان دەپارێزێ و هۆکارێکى هاندەرانەیە لە پێناو گەشەدان بە بوارى ئەکادیمى و ڕۆشنبیریى کوردى. بۆ یەکەم جارە لە مێژوودا ئەم جۆرە کارە دەردەچێ .لەمەدا ڕۆژنامەی بەدرخان دەسپێشخەرە.

٭ بۆ ماوەی دوانزدە ساڵ 2007- 2019 بەشداری کارای لە بەشداریکردنی ساڵانەی پێشانگای کتێبی فرانکفۆڕت لە ئەڵمانیا و بەهاوکاری ئاسۆ حەیدەری .

٭ لە نێوان ساڵانی ( 2004 – 2023 ) شانزدە فێستیڤاڵی نێودەوڵەتی بەدرخانی لە ( سڵێمانی، هەولێر، دهۆک، میسر، ئەڵمانیا، جۆرجیا، فەرەنسا دووجار ،ئەمریکا  ،  ئۆکڕانیا، یۆنان ، هۆڵەندا ،ڕوسیا ، ئیرلەندا و ئیتاڵیا فینلەندا)  ئەنجامداوە .

٭ چەندین چالاکی تایبەت بە کەسایەتییەکان و دەرچواندنی چەند ژمارەیەک لە هەفتەنامەی بەدرخان تایبەت بە کەسایەتییە ڕۆشنفیکر و زانا و دانای کورد لەوانە :  ( د.فازیل قەفتان، د.ئەوڕەحمانی حاجی مارف ، مەلا عەبدولکەریمی مودەڕیس، سەڵاح سەعدوڵڵا، خالید جوتیار،د. ئیحسان فوئاد، دکتۆر کەمال فوئاد ، محەمەد مەهدی جەواهێری  و دکتۆر مارف خەزنەدار ) .

حەمید ئەبوبەکر بەدرخان لە ساڵی (٢٠١٧) ەوە پەنابەری سیاسییە، لە ئەڵەمانیادا دەژیی. بەردەوامە لە چالاکی و جموجۆڵی ڕۆژنامەوانی و کولتووری و کوردایەتی و بڵاوکردنەوە.

ئاواتەخوازین هەمیشە سەرکەوتوو بێ لە پێناو گەشەدان بە بواری ڕۆشنبیریمان.